Parijs, St Eustache

In navolging op het in 2012 uitgebrachte album ‘Full Color’ kwam organist Marco den Toom begin dit jaar met het album ‘Symphonic Colors’. Hij maakte daarvoor een reis naar Parijs en bezocht de St. Eustache en legde het grote van den Heuvel-orgel daar vast op de plaat. Het resultaat ligt verzilverd voor ons.

Na een persoonlijk gesprekje vorig jaar op de beurs in Gorinchem kwam een en ander rondom deze opname ter sprake. De weg er naar toe was er een met obstakels. De geplande opnamesessie liep compleet uit de hand vanwege zware sneeuwval. Onverrichterzake moest men huiswaarts keren. Een flinke tegenvaller. Een tweede sessie werd gepland en die verliep gelukkig beter. Het geeft wel aan dat opnemen in het buitenland niet geheel zonder risico’s is. Marco en zijn assistenten weten er inmiddels alles van.

Los daarvan: je moet, zeker in Frankrijk, altijd maar weer afwachten wat je aantreft in de kerk. De technische staat van het orgel is vaak niet over om naar huis te schrijven. Ook in de St. Eustache bleek dat het geval. Geen of zeer gebrekkig onderhoud is in Frankrijk meer schering dan inslag. Dat moet je wel incalculeren bij een project als dit.

Titulair van de kerk, Jean Guillou, stuurde na het ontvangen van een exemplaar een attent briefje naar Marco met de mededeling dat hij ‘de opname erg goed vond en hield van zijn interpretatie van Widor en Franck’. Wie de interpretaties van maestro Guillou zelf kent begrijpt waar hij op doelt. Zijn Franck-opnamen op het label Dorian waren destijds heel eigentijds en vooruitstrevend. Den Toom pleit hier voor een soortgelijke benadering. Allergisch voor ‘het volgen van de geijkte paden’ kiest hij hier zijn eigen weg. Ter opening klinkt zijn eigen Toccata Ruisseau die hij schreef ter gelegenheid van het gouden organistenjubileum van zijn leermeester Herman van Vliet. Een virtuoos spektakelstuk waarin naast Franse- ook jazzy-achtige invloeden te bespeuren zijn. Bach’s ‘Bist du mei mir’ word heel symfonisch benaderd en krijgt onder de handen van den Toom een serene en sfeervolle behandeling. De strijkers van het Récit, ondersteund door een 32’ in het pedaal, laten even alles om je heen vergeten! Het Scherzo van de Hongaar Dezsö Antalffy-Zsiross is een niet zo bekend stuk maar verdient het om vaker gespeeld te worden. Een spannende opbouw waarin een twinkelend aliquote register excelleert, zet de toon. Den Toom weet met zijn registraties de aandacht van de luisteraar te vangen. Het stuk wordt afgewerkt in één lange spanningsboog. Als opmaat naar de symfonie van Widor klinkt van Flor Peeters nog zijn zeldzaam gespeelde Aria waarin sfeer en eenvoud centraal staan. Mooi! Symphonie VI van Charles Marie Widor is van origine een vijfdelig werk dat in 1878 werd geschreven voor het nieuwe Cavaillé-Coll-orgel in het ‘Palais du Trocadéro’ te Parijs. Ter gelegenheid van een concert in de Royal Albert Hall van Londen werkte Widor deze in 1882 om tot een driedelige symfonie voor orgel en orkest. Daarvoor schrapte hij de drie middendelen en gebuikte het Andante uit zijn tweede symfonie als nieuw middendeel. Geboeid door deze orkestratiekunst werd den Toom geïnspireerd tot het realiseren van een meer orkestrale klankbenadering, passend bij het karakter van het Eustache-orgel. Anders dan bij Widor programmeerde hij als middendeel (een gedeelte van) het originele Adagio. Wie hier een authentieke Widor verwacht, wacht tevergeefs. Den Toom voelt zich bij deze materie als een vis in het water. Deze muziek is hem op het lijf geschreven. Zijn enthousiasme kent geen grenzen en soms vind ik het zelfs een beetje ‘over the top’. Dat neemt niet weg dat er hier op een eigenwijze en spannende manier muziek gemaakt wordt! Daar gaat het ten slotte om. Dezelfde uitgangspunten gelden ook voor het afsluitende Pièce Héroïque van Cesar Franck. In een fraaie spanningsboog komt de compositie tot leven.

De opname is duidelijk te indirect maar was - gegeven de omstandigheden - het hoogst haalbare liet den Toom mij weten. Door o.a. de behoorlijk luidruchtige barkermachines moest er noodgedwongen afstand genomen worden. Alles tegen elkaar weggestreept weet ik deze productie op waarde te schatten. Ik weet hoe moeilijk het kan zijn om van een eenmaal ingeslagen weg terug te keren. Belangrijke feiten spelen daarin een rol. Het booklet kreeg dezelfde opmaak als zijn vorige album uit Dudelange. Mooie foto’s geven daarin een impressie van hoe het was in de kerk tijdens de opname. Ik hoop dat deze schijf zijn weg naar de luisteraar mag vinden. Aanbevolen!

JAN-WILLEM VAN BRAAK | MAART 2014