De eerste bespreking van dit zopas begonnen nieuwe jaar viel op de uitgave met werken van Joseph Haas (1879-1960), uitgegeven door het Duitse label Spektral. Niet zozeer vanwege de onbekende composities – hoewel altijd welkom – maar juist vanwege het feit dat deze muziek vertolkt wordt op een bijzonder orgel en door een persoon die deze muziek naar waarde weet te schatten.
Joseph Haas werd in 1879 als derde kind in het gezin van een schoolmeester geboren. Zijn muzikale talent bleek al op jonge leeftijd. Van beslissende betekenis was zijn ontmoeting met Max Reger. Al snel werden zijn eerste composities een succes en dat leverde hem in 1911 een aanstelling op als docent compositie aan het Stuttgarter conservatorium en later – in 1921 – een benoeming aan de Muziekacademie in München. Grote bekendheid verwierf Haas vooral met zijn kamermuzikale werken en liederen en met zijn koor en operawerken. Hoewel hij in zijn tijd bekend stond als vernieuwer – in 1921 richtte hij samen met Paul Hindemith een kamerfestival voor nieuwe muziek op – is hij altijd een tonale componist gebleven. Diverse onderscheidingen vielen hem in zijn arbeidzame leven ten deel. Haas stierf op 30 maart 1960 in München.
Wat ons betreft hebben we niet alleen te maken met een cd die iets toe te voegen heeft, maar ook laat horen waarom. Ten eerste wordt er niet alleen muziek van een componist gespeeld die niet of nauwelijks bekend is maar ten tweede – en dat is misschien wel de belangrijkste reden – wordt deze op een zeer respectabele en muzikanteske manier uitgevoerd. De muziek op zich leunt duidelijk tegen die van tijdgenoot Max Reger aan maar daarmee houdt wat mij betreft ook alle vergelijking op. De muziek van Haas is melodieuzer dan die van Reger en stoelt op duidelijke eigen inzichten. Vergelijkingen met de muziek van Karg-Elert dringen zich op, hoewel de klassieke principes te allen tijde gewaarborgd blijven. Duidelijk is dat het hier om muziek gaat die een hoog kwalitatief gehalte draagt. Van de organist wordt niet zelden uiterste concentratie gevraagd, niet in het minst vanwege complexe elementen in de partituur. En ook dáár scoort deze uitgave. Organiste Beatrice Weinberger – de echtgenoot van Gerhard Weinberger die voor CPO alle Bachwerken opnam – laat je vanaf de eerste noot balanceren op het puntje van je stoel. Ik had al eerder op een prettige wijze kennis gemaakt met haar spel, onder andere in de Krebs-uitgave van Motette. Ook moest ik meteen denken aan het vergelijkbare spel van haar collega Rosalinde Haas die voor MDG het complete oeuvre van Max Reger opnam. Haar spel is gedisciplineerd, ze beschikt over een ijzeren zelfbeheersing en de muziek gaat daar waar nodig vergezeld van een aanstekelijke drive. Dit alles komt tot klinken op een heel fraai instrument. Het Späth-orgel in de St. Georg in Riedlingen is bij uitstek geschikt instrument voor deze muziek. Ik las in dit verband een recensie van een voormalig Orgelnieuws-recensent die sprak van ‘een tamelijk zouteloos orgel…’ Beatrice Weinberger bewijst hier het tegendeel! Met een omvang van ruim 50 registers, drie klavieren en de beschikking over een Frans én een Duits zwelwerk – inclusief een accuraat werkend setzersysteem – voldoet dit instrument ruimschoots aan alle eisen van de muziek. Mede door de vele gedisponeerde achtvoets registers klinkt het instrument in de grondstemmen aangenaam warm. De Duitse tongen zorgen voor breedte en sonoriteit, terwijl de Franse zorgen voor kracht. Het robuust ronkende pedaal maakt het plaatje compleet. Wat nou zouteloos? Terecht spreekt Späth Orgelbau in het booklet over een bijzonder instrument binnen hun oeuvre.
De opname is precies goed, het laat de verschillende werken – die achter elkaar opgesteld staan – op natuurlijke wijze horen. Als verstokte Reger-fan is dit natuurlijk zonder twijfel een schijf die tot mijn favorieten gaat behoren. Alles klopt aan deze uitgave. Een mooie uitgave! Warm aanbevolen!
Jan-Willem van Braak | januari 2012
